Á leið í veiðitúr fyrir nokkrum árum. Ók um Hvalfjörðinn (göngin ekki komin!) eldsnemma að morgni, blankalogn, fjörðurinn eins og hann gerist fegurstur: æður og mávar um allan rjómastilltan sjó, í fjörunni tjaldur og í hlíðunum lambær - enn ekki vaknaðar alveg til lífsins sem var að geyspa af sér næturkyrrðinni. Stöðvaði til að njóta, horfði á spegilsléttan sæinn. Þá glumdi við dynkur utan af firðinum og strókur gaus upp. Svo hljóðnaði allt þegar skelkaðir fuglar náðu áttum. Var það selur sem náði í stórlax í yfirborðinu? Smáhveli á eftir sænauti? Ekki vissi það, en ,,sá að fleiri myndu á veiðum en ég"; sannaðist nú hið fornkveðna úr veiðisögum.
Ég er ekki búinn að tæma sagnasjóðinn frá því þegar ég var nokkra daga í Vatnsdalsá sama ár. Eins og dyggir lesendur muna voru kvöldin undurfögur niður við ósinn og spegilsléttur vatnsflöturinnn endurkastaði miðnætursólinni til okkar við Akurhólma. Vatnið var svo hljótt. Og stillt. Ekkert bærðist í kvöldinu. Senn hlyti bleikjan að vaka. Þá kom hann. Fyrir framan okkur reis bunga á vatnsborðinu og svo rák sem lyftist
og þokaðist áfram upp með hólmanum: selurinn var mættur. Hann gaf í og kom á fleygiferð eins og þögult ógnandi tundurskeyti rétt undir vatnsborðinu, ýtti fleyg á undan sér sem strikaði vatnið, tók krappa beygju; svo hvarf þessi ógnvaldur silunganna niður í álinn og vatnið sléttist. Skömmu síðar tóku bleikjurnar að skreyta flóðið með hringjum hér og þar, miklu utar.
Þessi sending af hafi minnti mig á skaðvaldinn sem stundar Elliðavatn í grennd við kjörstað minn: á lognkyrrum kvöldum sér maður hvernig hann kemur að landi eins og smálegur fjarstýrður leikfangakafbátur, gerir mjóa rák í vatnið sem breiðist hægt úr og deyr upp við fjörustein. Svo kemur hann úr kafi þegar nær dregur og vippar sér upp á stein með andarunga kjaftinum, skoppar á næsta stein og er horfinn undir bakka - en skilur eftir dauft strik sem hverfur í húmið sem speglast á vatninu.
Furðuleg mjög þótti mér uppákoman við Akurshólma kvöldið eftir að selurinn heimsótti mig við veiðarnar. Stóð á örgrunnu vatni, tók í miðjan
mjóalegg, á hörðum sandbotni, og eins og venjulega upptekinn við gamla ósiði: kastaði langt og vítt og breitt og þandi mig á alla kanta í þessu
líka friðsama logni. Ekki tók vel. Samt voru bleikjur á ferð, það sá ég, stundum kraumaði vatnið á stöku stað þegar torfa athafnaði sig í
yfirborðinu - en var horfin með það sama. Ég vissi ekki alveg hvað ég átti að sýna henni, fékk lítil viðbrögð. Nú var ég með smáflugu undir sem
ég dró hægt að mér í yfirborðinu, og einmitt í þessari umgetnu andrá var ég búinn að kasta langt út, flugan rétt lent og línan hvarf í glampann af
kvöldsólinni. Þá kom það. Miklu nær mér en þar sem flugan lenti reis breið bunga á vatninu. Vatnið bara eins og lyftist. Undraði mig nokkuð.
Svo færðist hún til mín með vaxandi þunga þessi bunga. Þetta var ekki svo langt frá að ég hefði ráðrúm til að ímynda mér sendingu að handan, eða skrímsli, en nógu nærri til að ég gæti ímyndað mér sel. Þetta sá ég svona 10-12 metra frá mér. Og varð ekki um sel, því nú stefndi þessi rák beint á mig, undraskjót í för og ýtti frá sér öldu í átt til mín. Því hraðar sem hún kom því betur sá ég hve hún mjókkaði, rákin, og þar með hvarf mér sú hræðsla úr hug að selurinn væri kominn til að taka mig eins og laxinn í Hvalfirði forðum. En þessi skepna stefndi beint á mig. Ógnandi. Því verr
leist mér á það sem mig nú uggði að væri minkur í ægilegum vígahug að rákin hraðfærðist nær, mun hraðar en lesandi þessarar frásagnar getur lesið. Og ég lýg því ekki: þegar þetta kykvendi úr djúpinu sem nú var komið á grunnið átti aðeins 2-3 metra að mér á fullri ferð, já, ég lýg því ekki: þá rann mér kalt vatn milli skinns og hörunds.
Ég vissi ekki hver djöfullinn væri á ferð. Þetta gerðist allt svo hratt og var með slíkum ólíkindum að ég hafði ekkert ráðrúm til að bregðast við. Og þurfti þess ekki. Skepnan sem nú kom upp beint fyrir framan mig svo nálægt að ég hefði getað sett á hana krossmark - rak hausin upp, krókurinn
á neðri skoltinum gaf frá sér lítinn smell um leið og glampaði á rauðan kvið; og svo hvarf hlussu bleikjuhængur og var farinn.
Á svona stundum þarf maður vitni. En um þetta atvik bera vatnadísirnar einar vitni. Hvað var hann var eiginlega að gera þessi bleikjuhængur með
því að æða svona langa leið beint að mér til að hrifsa eina litla ósýnilega flugu, lirfu eða fló? Ósýnileg var hún mér þessi arða sem hann var að ná í
með svona miklum látum, en það er ekki að marka. Sjálfsagt hef ég verið búinn að standa nógu lengi kyrr til að hann tæki ekki eftir mér í þessari
hörðu eftirsókn eftir silungalífsis gæðum? Eða hafði ég rótað upp frá botninum einhverju sérlega ljúffengu kvikindi sem hann VARÐ bara að ná í?
Og hvílíka sjón má þessi fiskur hafa, koma alla þessa leið eftir smápöddu?
Þið verðið að fyrirgefa mér þótt ég hafi ekki kastað í bili. Ég var greinilega að gera eitthvað sem fiskurinn vildi ekki, og fiskurinn að gera eitthvað sem ég skildi ekki. Það var þessi taka sem ég varð vitni að: fyrst þetta offors sem ég hefði ekki orðið var við nema af því að ég stóð í
snertifjarlægð og á svo grunnu vatni. Og svo þessi taka þegar rígvænn fiskur kom og tók smápöddu í yfirborðinu - án þess að gára vatnið! Enginn
hringur. Ekkert skvamp. Nánast alveg ósýnilegt. Það eina sem heyrðist var örlítill smellur eins og ungbarn að totta snuð. Var ekki allt flóðið
kraumandi í svona tökum? Ósýnilegu hljóðlausu stóráti silunga í yfirborðinu? Þetta var þess virði að spá í.
Um kvöldið sagði ég veiðifélögum í húsinu frá þessari merkilegu reynslu. "Já, þú hefur bara misst þurrflugu úr brjóstvasanum!" sögðu þeir hlægjandi.
Ekkert til að spá í. Ekkert til að spá í? Var hann kannski ekkert að éta flugu, fló eða lirfu? Var hann að ógna mér, reka mig burt frá elskunni
sinni þessi rauðleiti krókbúni hængur sem náttúran hafði búið til að vernda óðal sitt? Það munum við aldrei vita.
Höfundur Stefán Jón Hafstein
Upphaflega birt febrúar 2004
Mynd frá Bjössa í Vatnsdal
LEIT